Asik Remzani - Iletisim

Âşık Remzâni

Yorum

İçerik

SEYYİD GARİP MUSA SULTAN OCAĞI

Hüseyin ELMAS

Bilindiği gibi Osmanlı tarihinin çeşitli dönemlerinde ve bilhassa 2.nci Mahmut döneminde Alevilere dönük kıyım ve asimilasyon hareketleri ile Aleviliğin yazılı kaynakları yakılarak yırtılarak talan edilmiştir. Dolayısıyla Alevi ocakları sözlü kültür içinde, babadan oğula aktarılan bilgilere dayalı olarak yaşatılmaya çalışılmaktadır. Her türlü saldırıya karşı halkın belleğine ve diline kazındığından yüzyıllardır süregelmekte olan bir kültürdür, inançtır, felsefedir. Sağlam temellenmemiş olsa idi bugüne kadar bu inancın ve geleneğin yerinde yeller eserdi. Bu kültürün, bu inancın içinden yetişen erler, erenler, pirler, mürşitler, aşıklar, sadıklar yüzyıllardır göğüslerini siper ederek bunu yaşamış ve bu inancın mensuplarına da bunu yaşatmayı başarmışlardır. Ancak günümüzde yetişen ve okullar okuyan bu inancın mensubu aydınlarımız yeni yeni araştırmalar yaparak yazılı belgeler haline getirmeye çalışmaktadırlar. Hak yoluna yürümek yürüyüşlerin en zorudur. Aşk olsun bu yolu yürüyenlere.

İşte aynı sorunların yaşandığı ocakların birisi de Seyit Garip Musa ocağıdır. Seyit Garip Musa Horasan erenlerinden olup Gaziyanı Rum taifesinden bir Alperendir. Bir rivayete göre 90 atlı, diğer bir rivayete göre de 400 atlı bir grup ile Anadolu’ya gelmiş Sivas ili, Divriği ilçesi, Alan bölgesi, Güneş köyüne yerleşmiştir. Güneş köyünün adı Garip Musa’nın oğlu ve aynı türbede birlikte yattıkları Mehmet Güneş’ten gelmektedir. Seyit Garip Musa dergahı da buradadır. Bilge kişiliği hoşgörüsü ve adaletli davranışları ile insanlarda büyük saygı uyandırmıştır. Kuvvetli sezgileri olan bir erendir.

Hacı Bektaş Veli’nin kardeşi Mustafa Menteş’in oğlu olduğu bilinir. Dolayısıyla İmam Musa Kazım (7.nci imam) soyundandır. Garip Musa, Hacı Bektaş kapısını mürşit kapısı olarak kabul etmiştir. Pir dergahında halifelik mertebesine erişmiş ve 8.nci post olan sofracı postunu temsil eder.(Bir kaynakta 11.nci post yazmakta)

Garip Musa hakkında çok çeşitli menkıbeler anlatılır. Hoca Ahmet Yesevi dergahında Lokman Perende’nin öğrencisi olduğu rivayet edilir. Diğer ocaklar gibi soy seceresine ve doğum tarihi ve ölüm tarihine ne yazık ki ulaşılamamaktadır.

Keramat-ı Hünkar Hacı Bektaş-ı Veli adlı Osmanlıca yazma bir eserde şöyle der; “Horasan diyarı Nişabur Niş şehrinden kalkan İbrahim Sani oğlu Mustafa Menteş, Sivas iline geldi. Haramiler ona orada şehitlik şerbeti içirdiler. Bir oğlancığı kaldı. Haktan maada kimseciği yok idi. Hünkarın ulu dergahına getirdiler. Nasibini Hünkar’dan alıp Sivas’ta kaim oldu.Adına Garip Musa derler.”

Garip Musa’nın babası Mustafa Menteş 1243 tarihinde Kösedağ’da Moğollarla yapılan savaşta şehit düşmüştür. Oğlu Musa bu sırada küçük bir çocuktur. Amcası Hacı Bektaş Veli yetim kalan yeğeni Musa’yı alarak Sulucakarahöyük’e getirmiş, dergahta kendi bilgisi ile bilgilendirerek dergah geleneklerine göre yetiştirmiştir. Daha sonra Mustafa Menteş’in yurt edindiği Sivas bölgesine göndermiştir. Hünkar’dan nasip alan Musa ordan ayrılırken Hünkar kendisine “Git Musam git, Divriği topraklarına git”. “Garip kalasın” dediği için adı Garip Musa olarak kalmıştır. (Başka bir rivayete göre de Musa, babası ile münakaşa etmiş, o kızgınlıkla evinden ayrılmış, babası da oğluna “Garip kalasın, dağların başına düşesin amma gelenin çok olsun” diye söylemiştir.)

Garip Musa’nın yine Divriği Ziniski’de (Akmeşe köyü) dergahı bulunan Seyit Baba ile birlikte savaşa gittiğini ve büyük bir mücadele verdiklerini bir cönkteki Aşık Mehmet mahlaslı bir ozanın şu dizelerinden anlıyoruz.

Garip Musa yücesinde oturur

Nice kafirleri dize getirir

Seyyit Baba sancağını götürür

Aman Garip Musa carın günüdür

Ardıçtan kılıcı almış eline

Ali’nin Zülfikarın takmış beline

Haydar’ın düldülün almış yanına

Aman Garip Musa carın günüdür.

Garip Musa Tekkesi yakınında bulunan ULU ARDIÇ halk arasında kutsal sayılır. İnanışa göre Garip Musa tahta kılıcını bu ağacın dallarından yapmıştır. Çocuğu olmayan çiftler türbeyi ziyaret edip kurban keser ve bu ağacın meyvesinden yerler, ağaç bugün kurumuştur.

Seyit Garip Musa’nın Mehmet Güneş adındaki oğlundan başka diğer çocuklarının ve eşinin adı bilinmemektedir. Bu nedenle Garip Musa ile arada 300-400 yıllık süreç karanlık kalmaktadır. Ocak evlatları gerek zorunluluktan gerekse Anadolu’nun çeşitli yerlerinde bulunan taliplerin erkan, görgü ve yol hizmetlerini yürütmek amacıyla taliplerin bulunduğu coğrafyalara göçmek zorunda kalmışlardır. Ocağın dergahta kalan koluna Musa Şeyh adıyla ünlenen ve dergahta uzun süre postnişinlik yapan Musa Dede soyundan geldiklerinden Musa Şeyh oğulları denmiştir. Dergah çevresindeki bir çok köy (Yağbasan, Erguş, Kızılcaören, Ürük, Klisecik, Sussuzlar, Kımıllar, Höbek, İlice, Dışlık, Sincan, Anzahar, Pergüt, Arhusu, Dumluca, Sincan gibi) Garip Musa talibidir. Ayrıca Anzahan köyündeki Garip Baba tekkesi Garip Musa ailesindendir.

Seyit Garip Musa evlatlarından Pirzadeler Yağbasan’da kalırken Hubi Memik Çelebi kolu da Sarıkamış’a göçerler. Divriği’deki köy adlarını da yeni yerleşim alanlarına vermişlerdir.

Seyyid Garip Musa Sultan ocağı evlatlarının ve Ocak Taliplerinin yurt genelinde dağılarak yerleştikleri alanlar aşağıya çıkarıldığı gibidir;

Ankara Akyurt Saracalar çiftliği

Ankara Çubuk Dağ kalafat, Kösrelik, Aşağı Karaköy (Yeşilyurt)

Ankara Kalecik Avşar, Elmapınar, Hançılı, Karatepe,Yüzbey

Ankara Merkez Mamak, Altındağ, Etimesgut, Sincan, Keçiören, Yenimahalle Çankaya

Antalya Merkez Mahmutlu Beldesi

Ardahan Damal Seyitveren, Kerpezan, (Güneşgören)Dereköy, A.Damal, Memonköy

Ardahan Hanak Saskara, Kergedan,Piklop, Küçüknakala, Nekeleköy

Bilecik Bozöyük Kuyupınar, Kapanalan, Çaydere, Kızılcapınar

Bilecik Merkez Mahalleleri

Çankırı Şabanözü Çapar

Çorum Alaca Büyükcamili, Balçıkhisar, Koçhisar,Velet (Erenköy)

Çorum Merkez Mislerovacığı, Kızılkır

Düzce Merkez Gökçesu beldesi

Erzincan Merkez Ulalar,Mahmutlu

Erzurum Hasankale Badıcıvan, Endek, Homigi

Erzurum Haorasan Müşki

Erzurum Şenkaya Kevenk, Zuvart, Mişek, Armişen, Kahız, Beşpınarlar, Kürkçü, Aktaş,Vartanıt

Eskişehir Alpu Yayıklı köyü, (Koşmat)Sarıkavak, Gökçeoğlu

Eskişehir Mahmudiye Yeşilyurt, Harmandalı, Yukarı Doğançayır

Eskişehir Merkez Yahnikapan, Karatepe, Topkaya, Gülpınar, Sarıdungur, Aşağı Çağan, Yukarı Çağan

Eskişehir Seyidgazi Çürüttüm

Gaziantep Merkez Köleli, Çapak, Kazıklı, Bostancık

İzmir Merkez Bornova, Karşıyaka, Diğer merkez ilçeleri

İstanbul Merkez İlçe ve Mahalleleri

Kars Kağızman Kömürlü, Böcüklü. Paslı, Çilehane,Yalnız ağaç

Kars Merkez Karaca Ören, Hacıhalil

Kars Sarıkamış Asouğa, Boyalı, Aşağı Salut, Yukarı Salut

Kars Selim Ağyar, Akpınar, Aşağı Kutanlı,Yukarı Kutanlı,Tozluca,Oluklu Katranlı, Cavlak, Karnıağız, Ali Sotu, Sipkor,Tığnis, Karaçayır, Molla Mustafa, Dölbenli, Supanazak, Iğdır.

Kırıkkale Sulakyurt Akkuyu, Çayoba, Hamzalı, Faraşlı, Kıyıkavurgalı, Kalekışla

Kırşehir Merkez İliç Köyü

Kütahya Merkez Aydoğdu köyü

Malatya Arguvan İsa köy, Karahüyük köyü,Yukarı Sürmeli köyü

Malatya Merkez Mahallelerinde

Manisa Salihli Kebaz köyü, Akhisar ve Dilek Kasabası

K. Maraş Elbistan Keçemağara

Mersin Merkez Yeni Mahalle, Pozcu ve Başka Mahalleler

Nevşehir Hacıbektaş Merkez mahalleleri

Sivas Divriği Güneş, Dumluca, Bahçeli, Pengürt, Karaağaçlı, Eğrisu (Anzahar), Ödek, Yağbasan, Mursal, Sincan, Kuluncak,Yanlızsöğüt (inallı),Gökçebel,Göndüren, Soğucak, Meliköy, Ürük, Kırkgöz, Uluçay ır (Vazıldan), Karaburun (Odur) Güneyevler (Erşin)

Sivas Gürün Çatkara, Yuva, Kervanmağara, Külaflı

Sivas Hafik Emre

Sivas Merkez Akpınar, Karaçayır (Pınarlı)

Sivas Kangal Dışlık, Kavak, Karanlık, Tekke(Samet Baba)

Sivas Şarkışla Ortaköy

Sivas Yıldızeli Yuvalıçayır, Karaleylek, Akçakale, Sarıkaya, Ortaklar

Urfa Merkez Kısas Beldesi

Yozgat Merkez Kışla (Deremahal) Darıcı, Derenum, Dağ yenicesi

Yozgat Akdağmadeni Bozöyük, Hüyükalan

Zonguldak Alaplı Karakoğuzköyü

Garip Musa Ocaklarının Divriği’de ve Sarıkamışta türbelerinin ve tekkelerinin bulunması, ocaklarının ve taliplerinin Anadolu’nun değişik yerlerinde bulundukları ve birçok nedenle göç etmek zorunda kaldıkları anlaşılmaktadır. Ayrıca Sarıkamış, Kağızman ve çevre Türkmenlerinin bağlandıkları Garip Musa ocağının merkezi durumundaki Pir ocağı adı ile anılan kurbanların kesilip cemlerinin yapıldığı bir ziyaretgahta Sarıkamış Deliler köyünde bulunmaktadır.

Anadolu’daki erenler, evliyalar ve yol ulularına ithafen tarihin çeşitli zamanlarında ozanlar tarafından yüzlerce şiir ve deyiş yazılmıştır. Seyit Garip Musa Sultan için yazılan yüzlerce şiirden 2 tanesi şöyledir;

Hey erenler sizi görmeye geldim

Sultan Garip Musa Sultan celalim

Dergahına yüzüm sürmeye geldim

Sultan Garip Musa Sultan celalim

Dediler bu imiş cihanın sırrı

Urum halifesi Horasan piri

Ol balım Sultan’ın hem yarigarı

Sultan Garip Musa Sultan celalim

İrşad etti ağaları beyleri

Horasandan kılınç giyen zağları

Ardıç kılıncıyla böldü dağları

Sultan Garip Musa Sultan celalim

Cümle erden sonra nasibin alan

Tarikat ehlinin kilidin bulan

Firdevs bahçesinin bülbülü olan

Sultan Garip Musa Sultan celalim

Kul İsmail gördü elhamdülillah

Ayın,lam yazılmış ismi arşullah

Şükür buseyledim el hükmillah

Sultan Garip Musa, Sultan celalim

Seyyid Garip Musa Sultan Kültür ve Tanıtma Derneği kurucusu ve başkanı Musa Karakaş’ın derlediği bir şiir;

Musa’yi Kazımdan İbrahim oğlu