Âşık Remzâni

 

 

 

SEYYİD GARİP MUSA SULTAN OCAĞI

 

Hüseyin ELMAS

 

              Bilindiği gibi Osmanlı tarihinin çeşitli dönemlerinde ve bilhassa 2.nci Mahmut döneminde Alevilere dönük kıyım ve asimilasyon hareketleri ile Aleviliğin yazılı kaynakları yakılarak yırtılarak talan edilmiştir. Dolayısıyla Alevi ocakları sözlü kültür içinde, babadan oğula aktarılan bilgilere dayalı olarak yaşatılmaya çalışılmaktadır. Her türlü saldırıya karşı halkın belleğine ve diline kazındığından yüzyıllardır süregelmekte olan bir kültürdür, inançtır, felsefedir. Sağlam temellenmemiş olsa idi bugüne kadar bu inancın ve geleneğin yerinde yeller eserdi. Bu kültürün, bu inancın içinden yetişen erler, erenler, pirler, mürşitler, aşıklar, sadıklar yüzyıllardır göğüslerini siper ederek bunu yaşamış ve bu inancın mensuplarına da bunu yaşatmayı başarmışlardır. Ancak günümüzde yetişen ve okullar okuyan bu inancın mensubu aydınlarımız yeni yeni araştırmalar yaparak yazılı belgeler haline getirmeye çalışmaktadırlar. Hak yoluna yürümek yürüyüşlerin en zorudur. Aşk olsun bu yolu yürüyenlere.

 

             İşte aynı sorunların yaşandığı ocakların birisi de Seyit Garip Musa ocağıdır. Seyit Garip Musa Horasan erenlerinden olup Gaziyanı Rum taifesinden bir Alperendir. Bir rivayete göre 90 atlı, diğer bir rivayete göre de 400 atlı bir grup ile Anadolu’ya gelmiş Sivas ili, Divriği ilçesi, Alan bölgesi, Güneş köyüne yerleşmiştir. Güneş köyünün adı Garip Musa’nın oğlu ve aynı türbede birlikte yattıkları Mehmet Güneş’ten gelmektedir. Seyit Garip Musa dergahı da buradadır. Bilge kişiliği hoşgörüsü ve adaletli davranışları ile insanlarda büyük saygı uyandırmıştır. Kuvvetli sezgileri olan bir erendir.

 

             Hacı Bektaş Veli’nin kardeşi Mustafa Menteş’in oğlu olduğu bilinir. Dolayısıyla İmam Musa Kazım (7.nci imam) soyundandır. Garip Musa, Hacı Bektaş kapısını mürşit kapısı olarak kabul etmiştir. Pir dergahında halifelik mertebesine erişmiş ve 8.nci post olan sofracı postunu temsil eder.(Bir kaynakta 11.nci post yazmakta)

 

             Garip Musa hakkında çok çeşitli menkıbeler anlatılır. Hoca Ahmet Yesevi dergahında Lokman Perende’nin öğrencisi olduğu rivayet edilir. Diğer ocaklar gibi soy seceresine ve doğum tarihi ve ölüm tarihine ne yazık ki ulaşılamamaktadır.

 

             Keramat-ı Hünkar Hacı Bektaş-ı Veli adlı Osmanlıca yazma bir eserde şöyle der; “Horasan diyarı Nişabur Niş şehrinden kalkan İbrahim Sani oğlu Mustafa Menteş, Sivas iline geldi. Haramiler ona orada şehitlik şerbeti içirdiler. Bir oğlancığı kaldı. Haktan maada kimseciği yok idi. Hünkarın ulu dergahına getirdiler. Nasibini Hünkar’dan alıp Sivas’ta kaim oldu.Adına Garip Musa derler.”

 

            Garip Musa’nın babası Mustafa Menteş 1243 tarihinde Kösedağ’da Moğollarla yapılan savaşta şehit düşmüştür. Oğlu Musa bu sırada küçük bir çocuktur. Amcası Hacı Bektaş Veli yetim kalan yeğeni Musa’yı alarak Sulucakarahöyük’e getirmiş, dergahta kendi bilgisi ile bilgilendirerek dergah geleneklerine göre yetiştirmiştir. Daha sonra Mustafa Menteş’in yurt edindiği Sivas bölgesine göndermiştir. Hünkar’dan nasip alan Musa ordan ayrılırken Hünkar kendisine “Git Musam git, Divriği topraklarına git”. “Garip kalasın” dediği için adı Garip Musa olarak kalmıştır. (Başka bir rivayete göre de Musa, babası ile münakaşa etmiş, o kızgınlıkla evinden ayrılmış, babası da oğluna “Garip kalasın, dağların başına düşesin amma gelenin çok olsun” diye söylemiştir.)

 

            Garip Musa’nın yine Divriği Ziniski’de (Akmeşe köyü) dergahı bulunan Seyit Baba ile birlikte savaşa gittiğini ve büyük bir mücadele verdiklerini bir cönkteki Aşık Mehmet mahlaslı bir ozanın şu dizelerinden anlıyoruz.

           

            Garip Musa yücesinde oturur

            Nice kafirleri dize getirir

            Seyyit Baba sancağını götürür

            Aman Garip Musa carın günüdür

 

            Ardıçtan kılıcı almış eline

            Ali’nin Zülfikarın takmış beline

            Haydar’ın düldülün almış yanına

            Aman Garip Musa carın günüdür.

 

        Garip Musa Tekkesi yakınında bulunan ULU ARDIÇ halk arasında kutsal sayılır. İnanışa göre Garip Musa tahta kılıcını bu ağacın dallarından yapmıştır. Çocuğu olmayan çiftler türbeyi ziyaret edip kurban keser ve bu ağacın meyvesinden yerler, ağaç bugün kurumuştur.

 

         Seyit Garip Musa’nın Mehmet Güneş adındaki oğlundan başka diğer çocuklarının ve eşinin adı bilinmemektedir. Bu nedenle Garip Musa ile arada 300-400 yıllık süreç karanlık kalmaktadır. Ocak evlatları gerek zorunluluktan gerekse Anadolu’nun çeşitli yerlerinde bulunan taliplerin erkan, görgü ve yol hizmetlerini yürütmek amacıyla taliplerin bulunduğu coğrafyalara göçmek zorunda kalmışlardır. Ocağın dergahta kalan koluna Musa Şeyh adıyla ünlenen ve dergahta uzun süre postnişinlik yapan Musa Dede soyundan geldiklerinden Musa Şeyh oğulları denmiştir. Dergah çevresindeki bir çok köy (Yağbasan, Erguş, Kızılcaören, Ürük, Klisecik, Sussuzlar, Kımıllar, Höbek, İlice, Dışlık, Sincan, Anzahar, Pergüt, Arhusu, Dumluca, Sincan gibi) Garip Musa talibidir. Ayrıca Anzahan köyündeki Garip Baba tekkesi Garip Musa ailesindendir.

 

          Seyit Garip Musa evlatlarından Pirzadeler Yağbasan’da kalırken Hubi Memik Çelebi kolu da Sarıkamış’a göçerler. Divriği’deki köy adlarını da yeni yerleşim alanlarına vermişlerdir.

 

          Seyyid Garip Musa Sultan ocağı evlatlarının ve Ocak Taliplerinin yurt genelinde dağılarak yerleştikleri alanlar aşağıya çıkarıldığı gibidir;

 

 

Ankara                 Akyurt             Saracalar çiftliği

Ankara                 Çubuk             Dağ kalafat, Kösrelik, Aşağı Karaköy (Yeşilyurt)

Ankara                 Kalecik            Avşar, Elmapınar, Hançılı, Karatepe,Yüzbey

Ankara                 Merkez            Mamak, Altındağ, Etimesgut,  Sincan, Keçiören, Yenimahalle Çankaya

Antalya                Merkez            Mahmutlu Beldesi

Ardahan               Damal             Seyitveren, Kerpezan, (Güneşgören)Dereköy, A.Damal, Memonköy

Ardahan              Hanak              Saskara, Kergedan,Piklop, Küçüknakala, Nekeleköy

Bilecik                 Bozöyük          Kuyupınar, Kapanalan, Çaydere, Kızılcapınar

Bilecik                 Merkez            Mahalleleri

Çankırı                Şabanözü        Çapar

Çorum                 Alaca                Büyükcamili, Balçıkhisar, Koçhisar,Velet (Erenköy)

Çorum                 Merkez             Mislerovacığı, Kızılkır

Düzce                  Merkez            Gökçesu beldesi

Erzincan              Merkez            Ulalar,Mahmutlu

Erzurum              Hasankale       Badıcıvan, Endek, Homigi

Erzurum              Haorasan         Müşki

Erzurum              Şenkaya          Kevenk, Zuvart, Mişek, Armişen, Kahız, Beşpınarlar, Kürkçü, Aktaş,Vartanıt

Eskişehir             Alpu                 Yayıklı köyü, (Koşmat)Sarıkavak, Gökçeoğlu

Eskişehir             Mahmudiye    Yeşilyurt, Harmandalı, Yukarı Doğançayır

Eskişehir             Merkez            Yahnikapan, Karatepe, Topkaya, Gülpınar, Sarıdungur, Aşağı Çağan, Yukarı Çağan

Eskişehir             Seyidgazi        Çürüttüm

Gaziantep            Merkez             Köleli, Çapak, Kazıklı, Bostancık

İzmir                    Merkez             Bornova, Karşıyaka, Diğer merkez ilçeleri

İstanbul               Merkez             İlçe ve Mahalleleri

Kars                      Kağızman        Kömürlü, Böcüklü. Paslı, Çilehane,Yalnız ağaç

Kars                      Merkez            Karaca Ören, Hacıhalil

Kars                      Sarıkamış        Asouğa, Boyalı, Aşağı Salut, Yukarı Salut

Kars                      Selim               Ağyar, Akpınar, Aşağı Kutanlı,Yukarı Kutanlı,Tozluca,Oluklu Katranlı, Cavlak, Karnıağız,                                                        Ali Sotu, Sipkor,Tığnis, Karaçayır, Molla Mustafa, Dölbenli, Supanazak, Iğdır.

Kırıkkale             Sulakyurt        Akkuyu, Çayoba, Hamzalı, Faraşlı, Kıyıkavurgalı, Kalekışla

Kırşehir               Merkez             İliç Köyü

Kütahya               Merkez            Aydoğdu köyü

Malatya                Arguvan          İsa köy, Karahüyük köyü,Yukarı Sürmeli köyü

Malatya                Merkez            Mahallelerinde

Manisa                 Salihli              Kebaz köyü, Akhisar ve Dilek Kasabası

K. Maraş               Elbistan           Keçemağara

Mersin                  Merkez           Yeni Mahalle, Pozcu ve Başka Mahalleler

Nevşehir               Hacıbektaş     Merkez mahalleleri

Sivas                    Divriği            Güneş, Dumluca, Bahçeli, Pengürt, Karaağaçlı, Eğrisu (Anzahar), Ödek, Yağbasan, Mursal, Sincan,                                                        Kuluncak,Yanlızsöğüt (inallı),Gökçebel,Göndüren, Soğucak, Meliköy, Ürük, Kırkgöz, Uluçay                                                        ır (Vazıldan), Karaburun (Odur) Güneyevler (Erşin)

Sivas                     Gürün              Çatkara, Yuva, Kervanmağara, Külaflı

Sivas                     Hafik                Emre

Sivas                     Merkez             Akpınar, Karaçayır (Pınarlı)

Sivas                     Kangal              Dışlık, Kavak, Karanlık, Tekke(Samet Baba)

Sivas                     Şarkışla            Ortaköy

Sivas                     Yıldızeli            Yuvalıçayır, Karaleylek, Akçakale, Sarıkaya, Ortaklar

Urfa                       Merkez              Kısas Beldesi

Yozgat                  Merkez               Kışla (Deremahal) Darıcı, Derenum, Dağ yenicesi

Yozgat                  Akdağmadeni    Bozöyük, Hüyükalan

Zonguldak          Alaplı                  Karakoğuzköyü

 

 

            Garip Musa Ocaklarının Divriği’de ve Sarıkamışta türbelerinin ve tekkelerinin bulunması, ocaklarının ve taliplerinin Anadolu’nun değişik yerlerinde bulundukları ve birçok nedenle göç etmek zorunda kaldıkları anlaşılmaktadır. Ayrıca Sarıkamış, Kağızman ve çevre Türkmenlerinin bağlandıkları Garip Musa ocağının merkezi durumundaki Pir ocağı adı ile anılan kurbanların kesilip cemlerinin yapıldığı bir ziyaretgahta Sarıkamış Deliler köyünde bulunmaktadır.

 

            Anadolu’daki erenler, evliyalar ve yol ulularına ithafen tarihin çeşitli zamanlarında ozanlar tarafından yüzlerce şiir ve deyiş yazılmıştır. Seyit Garip Musa Sultan için yazılan yüzlerce şiirden 2 tanesi şöyledir;

 

Hey erenler sizi görmeye geldim

Sultan Garip Musa Sultan celalim

Dergahına yüzüm sürmeye geldim

Sultan Garip Musa Sultan celalim

 

Dediler bu imiş cihanın sırrı

Urum halifesi Horasan piri

Ol balım Sultan’ın hem yarigarı

Sultan Garip Musa Sultan celalim

 

İrşad etti ağaları beyleri

Horasandan kılınç giyen zağları

Ardıç kılıncıyla böldü dağları

Sultan Garip Musa Sultan celalim

 

Cümle erden sonra nasibin alan

Tarikat ehlinin kilidin bulan

Firdevs bahçesinin bülbülü olan

Sultan Garip Musa Sultan celalim

 

Kul İsmail gördü elhamdülillah

Ayın,lam yazılmış ismi arşullah

Şükür buseyledim el hükmillah

Sultan Garip Musa, Sultan celalim

 

        Seyyid Garip Musa Sultan Kültür ve Tanıtma Derneği kurucusu ve başkanı Musa Karakaş’ın derlediği bir şiir;

 

Musa’yi Kazımdan İbrahim oğlu

Seyyid Garip Musa eleman mürvet

Dört kapı kırk makam cemlerde doldu

Seyyid Garip Musa eleman mürvet

 

Ardıçtan kılıcı kendisi haktır

Sultanlar Sultanı efendim paktır

Dede kargın kolu emsali yoktur

Seyyid Garip Musa eleman mürvet

 

Yezit mervanlarla girince cenge

Tahta kılıcıyla sağladı denge

Nice kafirleri boyadı renge

Seyyid Garip Musa eleman mürvet

 

Umanun küsenin şahım ulumuz

Şah İbrahim koca pirden dolumuz

Barış sevgi hoşgörü yolumuz

Seyyid Garip Musa eleman mürvet

 

Pirimiz adıyla anılır erkan

Tarikat hakikat marifet furkan

Hasan Hüseyin’in yolunda irfan

Seyyid Garip Musa eleman mürvet

 

 

            Cümle erenler yardımcımız, gözcümüz, bekçimiz ola, Hüüü Gerçeğe…

 

                                                      - Makaleler -