|
YORUMU İLE PİR DERGÂHINDAN NEFESLER
Kalender
Çelebi’den – I
Hüseyin Hürrem ULUSOY
Hünkâr Hacı Bektaş Velî soyundan gelip tariheadını kazımış olan şair ve ediplerden biri de Kalender Çelebi’dir (1476-1528).
Alevî-Bektaşîlerce Şah Kalender, Civan Kalender,
Kalender Şah olarak da anılan Kalender Çelebi, bilindiği gibi Osmanlıya karşı baş
gösteren bir halk ayaklanmasını yönetmiş ve yenik düşerek, şehit edilmiştir (22
Haziran 1527).
Güçlü bir şair olan Kalender Çelebi, “Kalender
Abdal” mahlasıyla didaktik şiirler yazmıştır. Şiirlerinden bir
kısmını ve açıklamalarını ele alıyoruz.
Hor bakma fukarâya sakın ey ehl-i hüner
Sûrete etme nazar sîrete bakub ekser
Kadir olmazsa da bir habbeye dünyada ekser
Düşer erham-ı fenâ lûtf-i Hudâ’ya mazhar
Etme dervîş-i abâ-pûşa hakaretle nazar
O da hâlince fenâ mülketinin şâhı geçer
Ey aydın kişi, yoksulu aşağı görme. Her
zaman insanların huyuna, karakterine ve ahlâkına bak. Dış görünüşe aldanma.
Dünyada zerre kadar malı, serveti olmasa da Tanrı’nın bağışına ve merhametine
ulaşır. Fakir giyimli dervişe aşağılayıcı gözle bakma ki o da kendine göre ölümlü
dünyanın hükümdarıdır.
Fıtrat-ı Âdem’i evvelde Hudâ’ya müteal
Kimisin şâh-ı cihân etti kimisin abdâl
Kimine sadr nasib etti kimine saff-ı niâl
Bu nasihatleri gûş et sakın ey nîk hısâl
Etme dervîş-i abâ-pûşa hakaretle nazar
O da hâlince fenâ mülketinin şâhı geçer
Âdem yaradılışında Tanrı’nın yüceliğine
sahipti (Tanrı katındaydı). Ancak daha sonraları, kimini dünyaya hükümdar,
kimini de yoksul bir derviş etti. Kimine makam (mevki) verdi, kimi de ancak
ayakkabılık yanında yer (kapıcılık) bulabildi. İyi huylu kişi, bu öğütleri iyi
dinle! Fakir giyimli kişiye aşağılayıcı gözle bakma ki o da kendi hâlince bu
dünyada hükümdarlargibi yaşamaktadır.
Hünerine nazar et aybını pinhân eyle
Kibri ko yanına al âlemi seyrân eyle
Def-i gam kıl güle bak handân eyle
Hatırını ele al lûtf edip ihsân eyle
Etme dervîş-i abâ pûşa hakaretle nazar
O da kendi hâlince fenâ mülketinin şâhı geçer
Yoksulun becerisini değerlendir,
ayıbını gizle (kusurunu görme). Toplumu kazanmaya çalış. Kendini beğenmişliği
bırak da dünyaya öyle bak. Kendine dert edinmeyi bırak, güzellikleri gör, güler
yüzlü ol. Yoksulun hâlini hatırını sor, ona cömertlikte ve bağışta bulun. Fakir
giyimli dervişe aşağılayıcı gözle bakma ki o da kendi hâlince fâni dünyanın
hükümdarıdır.
Sâf dil ol yere ko yüzünü çün âb-ı revân
Kaynayub tekye-i aşk içre varub nice zemân
Bir bilür şâh-ı gedâ kadrini ehl-i irfân
Yedi iklime olursun da şâh-ı cihân
Etme dervîş-i abâ-pûşa hakaretle nazar
O da hâlince fenâ mülketinin şâhı geçer
Yüzünü yer et (mütevazı ol), yüreğini
temiz tut. Gönlün sular gibi aşk tekkesine aksın(ki)belli
bir süre orada kaynayıp pişesin. Zira yoksulların şâhının değerini ancak ârif olanlar bilir. Yedi iklime (tüm dünyaya) hükmeden cihan hükümdarı dahi olsan, yoksul giyimli dervişe tepeden bakma ki o da kendince bu dünyada onurlu bir yere sahiptir.
Münkîr olma fukarâya yürü zâhid zinhar
Rıfk ile bak yüzüne lûtf ile eyle güftâr
Fukarâdan kopar erbâb-ı velâyet her bâr
Gel Kalender
sözüne eyleme red ile inkâr
Etme dervîş-i abâ-pûşa hakaretle nazar
O da hâlince fenâ mülketinin şâhı geçer
Ey Zâhid (Softa kişi)!
Yoksula karşı asla inkârcı olma, yüzüne karşı yumuşak ve güzel sözler
söyle(ki), her defa keramet sahibi kişiler bu yoksullar arasından çıkar. Gel
Kalender’in sözünü ret ve inkâr etme. Asla yoksul giyimli kişiye tepeden bakma.
Çünkü o da bu fani dünyada onurlu bir yere sahiptir.
Hor
Bakma Fukarâya
Hor bakma fukarâya sakın ey ehl-i hüner
Sûrete etme nazar sîrete bakub ekser
Kadir olmazsa da bir habbeye dünyada ekser
Düşer erham-ı fenâ lûtf-i Hudâ’ya mazhar
Etme dervîş-i abâ-pûşa hakaretle nazar
O da hâlince fenâ mülketinin şâhı geçer
Fıtrat-ı Âdem’i evvelde Hudâ’ya müteâl
Kimisin şâh-ı cihân etti kimisin abdâl
Kimine sadr nasib etti kimine saff-ı niâl
Bu nasihatleri gûş et sakın ey nîk hısâl
Etme dervîş-i abâ-pûşa hakaretle nazar
O da hâlince fenâ mülketinin şâhı geçer
Hünerine nazar et aybını pinhân eyle
Kibri ko yanına al âlemi seyrân eyle
Def-i gam kıl güle bak handân eyle
Hatırını ele al lûtf edip ihsân eyle
Etme dervîş-i abâ pûşa hakaretle nazar
O da kendi hâlince fenâ mülketinin şâhı geçer
Sâf dil ol yere ko yüzünü çün âb-ı revân
Kaynayub tekye-i aşk içre varub nice zemân
Bir bilür şâh-ı gedâ kadrini ehl-i irfân
Yedi iklime olursun da şâh-ı cihân
Etme dervîş-i abâ-pûşa hakaretle nazar
O da hâlince fenâ mülketinin şâhı geçer
Münkîr olma fukarâya yürü zâhid zinhar
Rıfk ile bak yüzüne lûtf ile eyle güftâr
Fukarâdan kopar erbâb-ı velâyet her bâr
Gel Kalender
sözüne eyleme red ile inkâr
Etme dervîş-i abâ-pûşa hakaretle nazar
O da hâlince fenâ mülketinin şâhı geçer
Kaynak:
Pir Dergâhından Nefesler, Hüseyin Hürrem Ulusoy, Genişletilmiş Açıklamalı Özel Baskı, Ankara, 2014.
- Makaleler -
|
